Nhiều biến động trong hoạt động chế biến, xuất khẩu của ngành điều

Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), năm 2020 là một năm nhiều biến động đối với hoạt động chế biến và xuất khẩu ngành điều do tác động của dịch Covid-19 và những thay đổi của thị trường thế giới.

Nhập khẩu nguyên liệu giảm mạnh

Vinacas cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2020, mặc dù được hỗ trợ bởi quốc gia láng giềng Campuchia với mùa vụ tốt, sản lượng nhập khẩu từ Campuchia về Việt Nam tăng cao nhất trong những năm gần đây nhưng tổng sản lượng điều thônhập khẩu về Việt Nam vẫn giảm đến 12% so với cùng kỳ 2019.Nguyên nhân chính là do những tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 dẫn đến thời gian vận chuyển hàng từ Tây Phi về Việt Nam thường xuyên bị trì hoãn, ngoài ra nhu cầu mua nguyên liệu của các doanh nghiệp Việt Nam thấp hơn so với mọi năm…

Số liệu thống kê cho thấy, trong 6 tháng đầu năm cả nước đã nhập khẩu được khoảng 635 ngàn tấn điều thô, giảm trên 12%, giá nhập khẩu bình quân đạt1.287 USD/ tấn, giảm gần 12% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ngoài việc thường xuyên bị trì hoãn giao hàng, chất lượng điều thô châu Phi năm nay là một dấu hỏi lớn, mặc dù mùa vụ nhìn chung khả quan nhưng chất lượng lại giảm mạnh so với niên vụ năm ngoái (tỷ lệnhân thu hồi giảm; nhiều lôhàng nhập khẩu về đến Việt Nam từ trung tuần tháng 6 trở đi có chất lượng thấp, độẩm rất cao,...). Tranh chấp thương mại đang diễn ra với tần suất và mức độphức tạp hơn so với cùng kỳ năm ngoái. 

Nhiều lô hàng ký xuất xứ Bờ Biển Ngà nhưng người bán đề nghị chuyển đổi xuất xứ qua Ghana,... do Chính phủ Bờ Biển Ngà thay đổi chính sách hỗ trợ cho người nông dân trước thềm bầu cử quan trọng của Bờ Biển Ngà vào tháng 10 sắp tới.  Phần lớn doanh nghiệp giảm nhập khẩu nguyên liệu từ châu Phi trong nửa đầu năm 2020. Giá nhập khẩu đã giảm mạnh nhất trong 10 năm qua. 

Mặc dù giá nhập khẩu điều thôtiếp tục giảm nhưng tỷ lệ giảm giá của hạt điều thô nhìn chung thấp hơn nhiều so với tỷ lệ giảm giá của điều nhân trong cùng một thời điểm. Điều này dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp không thể cân đối giá thành sản xuất, chế biến, buộc phải tạm ngừng hoạt động,... Lượng nhân điều nhập khẩu để sản xuất xuất khẩu và gia công xuất khẩu có chiều hướng gia tăng. Bình quân mỗi tháng, các doanh nghiệp nhập khẩu từ 3.000-5.000 tấn nhân điều các loại, quy ra thôtương ứng từ 12.500 - 21.000 tấn thô. 

Xuất khẩu khó khăn

Theo Vinacas, trong 6 tháng đầu năm, ngành điều xuất khẩu được trên 232 ngàn tấn nhân điều các loại, tăng trên 16%. Kim ngạch xuất khẩu đạt xấp xỉ 1,53 tỷ USD, tăng 1% so với cùng kỳ 2019. Mặc dù số liệu thống kê khá khả quan nhưng theo đánh giá của các chuyên gia trong ngành, con số này chưa phản ánh đúng thực tế thị trường. Lượng hàng xuất khẩu không có thị trường đích (hàng đưa vào kho ngoại quan chờ xuất) còn rất cao.

Mặc dù tăng về lượng nhưng giá xuất khẩu bình quâncủa điều nhân các loại chỉ đạt  6.606 USD/ tấn giảm gần 14% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, giá nhân nguyên trắng giảm thấp nhất trong vòng hơn 1 thập kỷ qua, riêng nhóm hàng cấp thấp giá rớt kỷ lục, thấp nhất từ xưa đến nay. Do giá giảm, khách hàng đẩy mạnh quan tâm nhiều hơn đến vấn đề chất lượng và truy xuất nguồn gốc hàng hóa. Một số khách đề nghị đàm phán, hỗ trợ giá, đề nghị giảm giá,... Theo ghi nhận có nhiều vụ tranh chấp thương mại đã xảy ra, nhiều lô hàng xuất khẩu bị trả về,... 

“Một nghịch lý vẫn diễn ra nhưmọi năm, đó chính là ở một số thời điểm, cùng một mã hàng, giá điều nhân mua bán nội địa cao hơn từ 15-20% so với giá xuất khẩu, điều này đã làm cho tình hình kinh doanh của một số doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp thuần thương mại xuất khẩu gặp rất nhiều khó khăn", Vinacas cho biết.

Nhận định về tình hình chế biến, xuất khẩu trong các tháng cuối năm, các chuyên gia trong ngành cho rằng, lượng điều thô toàn cầu năm nay không khan hiếm nên không ảnh hưởng đến kế hoạch sản chế biến xuất khẩu của toàn ngành. 

Do giá nhân trong quý 2 năm 2020 chạm đáy nên nhiều khách hàng lớn, người dùng cuối (enduser) ở Mỹ và châu Âu đã ký giao xa đến hết quý 1 năm 2021. Những động thái này có thể hỗ trợ cho thị trường nguyên liệu nội địa của Việt Nam và Ấn Độ bởi vì hiện nay, nhiều nhà chế biến còn lưỡng lự chưa quyết định mua nguyên liệu chính vì lý do thiếu thanh khoản trên thị trường điều nhân. 

Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần đến chất lượng nguyên liệu. Hàng Guinea Bissau năm nay dự báo sẽ có nhu cầu thấp do hạt nhỏ, tỷ lệ nhân thu hồi thấp,... 

Đặc biệt,  cần đề phòng tình huống xấu có thể xảy ra khi một số kho dự trữ lớn điều thô lớn của Tây Phi “xả hàng". Thực tế cho thấy, thị trường và giá cả hạt điều thôquốc tế đã trong tầm kiểm soát. Một số nhà đầu cơ đã phải chốt lời/ cắt lỗ ngay từ tháng 6/ 2020 để phòng ngừa rủi ro có thể xảy ra. 

Đối với hoạt động xuất khẩu, mặc dù tình hình xuất khẩu nhân điều của Việt Nam 6 tháng đầu năm 2020 vẫn tốt nhưng cần phải xem xét tình hình sẽ ra sao bởi những tác động có độtrễ từ đại dịch Covid-19. Nhu cầu tiêu dùng nhân điều toàn cầu từ nay đến cuối năm 2020 vẫn là dấu hỏi lớn, bởi hạt điều không phải là sản phẩm thiết yếu, không thể thay thế. Thực tế, tiêu thụ điều trong nhà hàng, các cơsở lưu trú, khách sạn, du lịch giảm do giãn cách xã hội bởi đại dịch Covid-19,... 

“Tại Ấn Độ- thị trường tiêu thụ nhân điều lớn nhất thế giới trong 6 tháng đầu năm 2020giảm mạnh và dự báo xu hướng này sẽ kéo dài trong 6 tháng cuối năm 2020. Ngoài ra các doanh nghiệp cung cần đề phòng làn sóng thứ hai của đại dịch Covid-19 tại Trung Quốc và một số quốc gia khác trên thế giới có thể xảy ra", các chuyên gia khuyến cáo. 

Châu Anh